A
Admin
Yönetici
Yönetici
CGTN Türk Dış Haberler Servisi Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping, 16–18 Haziran 2025 tarihlerinde Kazakistan’ın başkenti Astana’da düzenlenen II. Çin–Orta Asya Zirvesi kapsamında bölge ülkeleriyle üst düzey temaslarda bulundu. Zirvede en kapsamlı iş birliği paketi Çin ile Kazakistan arasında oluşturuldu. Liderler toplam 24 anlaşmaya imza atarken, bu belgeler enerji, teknoloji, ulaştırma, tarım, kültür ve güvenlik alanlarında yapısal ortaklığı kurumsallaştırmayı hedefliyor. Zirvenin açılışında konuşan Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping, Çin ile Orta Asya ülkeleri arasında kurulan iş birliği mekanizmasının artık devlet başkanları düzeyinde kurumsallaştığını vurguladı. “Hiçbir ülke Orta Asya’nın geleceğini dışarıdan dikte etmemelidir. Bölgenin kalkınması, ancak bölge halklarının inisiyatifiyle mümkündür” diyen Xi dış müdahalelere karşı dayanışma çağrısında bulundu. Birleşmiş Milletler merkezli uluslararası hukuk düzeninin ve çok taraflılığın savunucusu olduklarını da net biçimde dile getirdi. Enerjide dev anlaşma: Yeni santrallerde Çin imzası Zirve kapsamındaki en geniş çaplı temas, Çin ve Kazakistan arasında gerçekleşti. Xi Jinping ve Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, enerji, altyapı, dijitalleşme, tarım, kültür ve turizm gibi çeşitli alanlarda 24 anlaşma imzaladı. Bu anlaşmalar, ilişkileri kapsamlı stratejik ortaklık seviyesine taşıdı. Enerji alanında, Çin Ulusal Nükleer Kurumu (CNNC) Kazakistan’da kurulacak nükleer santrallerin inşası için teknik ve finansal destek sağlayacak. Sauran bölgesinde kurulacak güneş enerjisi santrali ve buna entegre enerji depolama sistemleri, Karaganda’da kömür bazlı kimya tesisi ve Almatı çevresinde inşa edilmesi planlanan pompajlı hidroelektrik santrali bu iş birliğinin enerji ayağını oluşturuyor. Temiz enerji geleceğine yönelik olarak, Shanghai Jiao Tong Üniversitesi ve Çin Energy Investment Grubu’nun Kazak ortaklarla birlikte yürüteceği hidrojen üretimi ve AR‑GE projeleri de pakette yer alıyor. Orta Koridor’a destek Ulaştırma alanında, Çin–Kırgızistan–Özbekistan demiryolu hattının inşasının hızlandırılması kararlaştırıldı. Kazakistan’ın Aktau limanında Çin destekli bir konteyner terminali kurulacak. Dostyk–Moiynty demiryolu hattının genişletilmesi ve Almatı çevreyolu yatırımları da anlaşmalar arasında bulunuyor. Bu adımlar, Kuşak ve Yol Girişimi kapsamında Türkiye’nin de içinde yer aldığı Orta Koridor’un lojistik kapasitesini artırmayı amaçlıyor. Dijitalleşme ve ileri teknoloji alanında da Huawei Kazakistan ile enerji altyapısının dijital dönüşümüne yönelik iş birliği kuruldu. Büyük veri, siber güvenlik, yapay zekâ çözümleri ve akıllı şehir projeleriyle dijital İpek Yolu genişletiliyor. PowerChina ile yürütülecek programlarla ileri teknoloji merkezleri kurulacak, ayrıca bir “dekarbonizasyon fonu” oluşturulacak. Sağlık alanında ise Çinli firmalar Kazakistan’da medikal araştırma merkezleri ve hastane altyapıları oluşturacak. İlaç üretimi, tıbbi cihaz geliştirme ve personel eğitimi başlıklarında iş birlikleri sağlandı. Bununla birlikte kültür ve halklar arası temasları güçlendirmek amacıyla, “2025 Türkistan–Çin Turizm Yılı” ilan edildi. Eğitim, medya ve kültürel değişim programları teşvik edilecek. Konfüçyüs Enstitüleri, Luban atölyeleri ve ortak medya projeleri bu kapsamda genişletilecek. Xi’nin lider diplomasisi devam ediyor Xi Jinping yaptığı açıklamada bu anlaşmaların yalnızca ikili ilişkileri değil, Orta Asya’nın genel kalkınmasını da hedeflediğini belirtti. “Kazan-kazan ilkesiyle yürüttüğümüz bu iş birlikleri, Çin’in bölgesel barış ve ortak refah anlayışının bir yansımasıdır” diyerek çok kutuplu iş birliği çağrısını yineledi. Xi ayrıca Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov, Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahmon, Türkmenistan Devlet Başkanı Serdar Berdimuhamedov ve Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev ile de ikili görüşmeler yaptı. Bu temaslarda yeşil enerji, nadir topraklar, yapay zekâ, tarım, ulaşım ve kültür gibi alanlarda iş birliği genişletildi. Xi, Tacikistan’a yönelik olarak “egemenliğinizin ve güvenliğinizin güçlü savunucusuyuz” mesajını verdi. Astana Zirvesi, Çin’in Orta Asya’da sadece ekonomik değil aynı zamanda diplomatik, kültürel ve güvenlik temelli çok katmanlı bir ortaklık kurma arayışında olduğunu gösterdi. Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping’in liderliğinde şekillenen bu yeni dönem, Orta Asya’yı Kuşak ve Yol Girişimi’nin geçiş noktası olmanın ötesine taşıyarak, doğrudan kalkınma ortağına dönüştürmeyi hedefliyor.