A
Admin
Yönetici
Yönetici
Türkiye’de Sermaye Piyasalarında Manipülasyon Suçu 6362 sayılı kanun madde 107’de düzenlenmektedir. Buna göre Sermaye piyasası araçlarının fiyatlarına, fiyat değişimlerine, arz ve taleplerine ilişkin olarak yanlış veya yanıltıcı izlenim uyandırmak amacıyla alım veya satım yapanlar, emir verenler, emir iptal edenler, emir değiştirenler veya hesap hareketleri gerçekleştirenler üç yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin günden on bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılırlar. Ancak, bu suçtan dolayı verilecek olan adli para cezasının miktarı, suçun işlenmesi ile elde edilen menfaatten az olamaz. Türkiye’de manipülatörler genelde 5 ila 10 kişilik gruplar halinde belli bir süre diliminde bu işlemi yaparlar. Amaç belli bir hissede beraber hareket ederek hissenin fiyatını kademeli olarak yapay bir şekilde artırmak, aktif bir piyasanın varlığı izlenimi yaratmaya çalışmak, hissede belli bir fiyat artışı sağlandıktan veya belli sayıda yeni yatırımcı girişi sağlanıp hacim artırıldıktan sonra düşük fiyattan satın aldıkları hisseleri yeni yatırımcılara satarak kar edip haksız menfaat sağlamaktır. Böylelikle yapay olarak arttırılmış fiyatın zararını iyi niyetli yatırımcı çeker. Elbette manipülasyonun farklı türleri olsa da biz bu yazımızda Türkiye’de en çok karşılaşılan ve sermaye piyasası kurumunun işlem yaptığı manipülasyon türlerini inceleyeceğiz. A. Sermaye Piyasası Kurulu’nun ve Yargıtay’ın manipülasyon varlığı hususunda kriterleri 1- İnceleme döneminde şüpheye konu hisse senedi piyasasında, BIST endeksinin genel eğilimi dışında olağandışı bir fiyat ve miktar hareketliliğinin bulunması, ….Endeks ile A şirketi payının Ağırlıklı Ortalama Fiyatı’nın genel olarak paralel hareket ettiği, ancak 11/04/2019 tarihinde 0,75-TL olan payın Ağırlıklı Ortalama Fiyatı’nın %69,33 oranında artarak 03/05/2019 tarihi itibarıyla 1,27-TL değerine ulaştığı, aynı tarihte Endeksin %2,22 oranında değer kaybettiği…. …söz konusu dönemde pay piyasasındaki işlem miktarında da artış olduğu, önceki dönemde 104.042 adet olan ortalama günlük işlem miktarının söz konusu dönemde yaklaşık 9 katı miktarında 989.110 adet olarak gerçekleştiği… …01/04/2019-11/04/2019 döneminde A şirketi payında günde ortalama 98 yatırımcı işlem gerçekleştiriyorken, inceleme döneminde ortalama 655 yatırımcının işlem gerçekleştirdiği, 2- Grup oluşturan manipülatörlerin inceleme döneminde birbirleri arasında gerçekte mülkiyet değişikliği oluşturmayan sadece hacim artırıcı işlemler gerçekleştirmesi, …Grup üyelerinden S1’in 21.774.017 adet ile %19,08 oranında alım ve aynı miktarda satım işlemi, S2'nin 14.456.939 adet ile %12,67 oranında alım ve 14.500.686 adet ile %12,70 oranında satım işlemi, S3'ün 8.423.336 adet ile %7,38 oranında alım ve 8.416.249 adet ile %7,37 oranında satım işlemi, S4'ün 3.909.944 adet ile %3,43 oranında alım ve aynı miktarda satım işlemi, S5'in 2.586.438 adet ile %2,27 oranında alım ve aynı miktarda satım işlemi yaptığı, İnceleme döneminde grup hesaplarından yapılan alım işlemlerinin toplam alışların %44,87'sini, satım işlemlerinin toplam satışların % 44,76'sını oluşturduğu… ….Sanıklardan oluşan yatırımcı grubunun inceleme dönemi içinde, kendinden kendine/karşılıklı işlem miktarının (12.732.349 adet), İMKB'deki toplam işlem miktarının %41,17'sini oluşturduğu… …Sanıkların bireysel olarak yaptıkları işlemlerin miktarlarının ve hacimlerinin düşük yüzdelerde olduğu ancak sanıkların tümünden oluşan 5 kişilik yatırımcı grubunun toplam alış satış miktarının piyasadaki toplam alış satış miktarına oranının yaklaşık %63 seviyesinde olduğu, dolayısıyla sanıkların yatırımcı grubunun piyasaya hakim oldukları, hisse senedi piyasasındaki olağan dışı fiyat değişimi ile yatırımcı grubu işlemleri arasında nedensellik bağının bulunduğu tespit edilmiştir. 3- Grup oluşturan manipülatörlerin inceleme döneminde birbirleri arasında hisse senedi fiyatını yükselten veya düşüren işlemler gerçekleştirmesi, …İnceleme dönemi içerisinde toplam üst fiyat seviyesinden gerçekleşen işlem miktarı 6.576.238 adet iken grup üyelerinin inceleme döneminde fiyat artıran alış işlem miktarının 2.825.033 adet (toplam fiyat yükseltici işlemlerin %42,95'i) olarak gerçekleştiği, 29.06.2011, 01.08.2011 ve 07.09.2011 tarihlerinde grup üyeleri tarafından gerçekleştirilen fiyat yükseltici işlemlerin sırasıyla %91,05, %99,92 ve %96,45 oranlarına ulaştığı… …24.342.399 adet ile fiyat yükseltici alışların %60,90’ını gerçekleştirerek en fazla fiyat yükseltici işlem gerçekleştiren, 685 adet ile fiyat yükseltici sözleşmelerin %14,24’ünü gerçekleştirerek en fazla fiyat yükseltici sözleşme gerçekleştiren… …397 adet sözleşme ile 824.581 adet fiyat yükseltici alım işlemi (%28,54) gerçekleştirildiği, Ağırlıklı ortalama fiyat azalışı görülen dönemde 578 adet sözleşme ile 1.715.986 adet fiyat düşürücü satım işlemi (%41,68) gerçekleştirildiği…. 4- Grup oluşturan manipülatörlerin aktif piyasa izlenimi yaratmak amacıyla aynı anda zıt yönlü emir girmesi ve/veya fiyat manipülasyonu amacıyla bu emirlerin iptal edilmesi …Grup hesaplarından aynı fiyat seviyesinden iletilen ve 1 dakikalık süre içerisinde yön değiştiren emirlere ilişkin 1119 adet durum olduğu, bu emirler ile birlikte hisse senetlerinin yatırımcı grubuna ait hesaplar arasında el değiştirmesini sağlayarak aktif bir piyasanın var olduğu izleniminin oluşturulduğu, söz konusu emirler sonucu gerçekleşen işlemlerin mülkiyette gerçek anlamda bir değişikliğe yol açmadığı, işleme konu hisse senetlerinin yine yatırımcı grubu hesaplarında kaldığı… ….1 dakikalık periyotlar içerisinde toplam 73 kez yön değiştiren emir verildiği, 1.699 kez emir verildiği ve bu emirlerin %33,43'ünün iptal edildiği, iptal edilen emirlerin çoğunun fiyatın düştüğü dönemde yapıldığı…. … Enerji’nin piyasa hakimiyeti kuracak düzeyde emir ilettiği, … pay piyasasında inceleme döneminde en iyi alım fiyat seviyesine iletilen pasif alım emirlerinin %66,70’i, satım emirlerinin ise yaklaşık %26,17’sinin … Enerji hesabına ait olduğu, alım tarafındaki ilk beş fiyat kademesine ise, söz konusu fiyat seviyelerine gönderilen pasif alım emirlerinin %62,22’sinin, pasif satım emirlerinin ise yaklaşık %26,12’sinin …Enerji hesabından iletildiği, ilk 5 pasif fiyat seviyesine iletilen emirlerin, … Enerji hesabından piyasaya iletilen toplam emirlerin yaklaşık %45,41’ini oluşturduğu… 5- KAP açıklamalarının hisse fiyatındaki anormal artışı açıklamaması veyahut gerçeği abartan KAP açıklamaları, …yapılan özel durum açıklamalarının incelendiği, dönem içerisinde Şirket’in üretim kapasitesini artıracak bir makinenin alındığına ve Rekabet Kurulu’nun Şirket’in uyarılması yönündeki 04.12.2001 tarihli kararının Danıştay tarafından iptal edildiğine dair olumlu ögeler içeren haberlerin yer aldığı, ancak bu haberlerin hisse senedindeki fiyat yükselişini açıklayacak nitelikte olmadığı… ….inceleme döneminde pay fiyatını etkileyebilecek açıklamalar olmakla birlikte yaklaşık %69,33 oranındaki fiyat artışını açıklayabilecek nitelikte bir özel durum açıklamasının bulunmadığı… 6- Grup oluşturan manipülatörlerin hisse senedi alım satım işlemlerini yapmak için gereken finansmanı tek elden sağlaması, ….sanıkların hesaplarından gerçekleştirilen işlemlerin finansmanının büyük ölçüde F8 Ankara ve Ankara Ticari Şube nezdinde söz konusu şahıslar adına açılmış hesaplara nakit olarak yatırılan tutarlarla sağlanması, banka hesaplarına yatan tutarların aynı gün aracı kurumlara aktarıldığı ve aracı kurumlardan ... hisse senedi işlemlerinin gerçekleştirildiği, hesaplardaki hisse senedi satışı sonucu hesapta oluşan bakiyelerin aynı gün banka hesaplarına, oradan da nakit çekme/yatırma işlemleri ile ... ve diğer ... grubu şirketlere aktarıldığı, yatırımcı grubu hesaplarına ilişkin nakit çekme/yatırma işlemlerinin çok büyük kısmının ... Dış Ticarette çalışan K2 adlı kişi tarafından gerçekleştirildiği, bu durumun hesapların kontrolünün tek elde olduğunu gösterdiği hususları dikkate alındığında….. 7- Grup oluşturan manipülatörlerin birbirini tanıması, akraba olması, aralarındaki telefon kayıtları, aynı işyerinde çalışmaları, işlem yaptıkları aracı kurumdaki hesaplarında aynı adres ve/veya telefon numarasının olması, aracı kuruma aynı yerden faks çekilmesi, aracı kuruma belli bir şirkete veya şahsa kayıtlı telefondan farklı manipülatörlerin ulaşması, aracı kurumla yapılan telefon görüşmelerinde farklı yatırımcılar için aynı sesin emir vermesi, manipülatörlerin birbirlerine vekalet vermiş olmaları, birbirleri arasında para transferi veya hisse virmanı olması, aynı IP adresinden alış satış emirleri vermeleri, şüphelilere ait hesaplarda yıllar boyunca yüksek tutarda hareket olmamışken inceleme döneminde yüksek tutarlı alış ve satış işlemi gerçekleştirilmesi, şüphelilerin farklı aracı kurumlarda hesap açarak diğer yatırımcılar nezdinde hisse senedinde farklı yatırımcı grupların işlem yaptığı izlenimini yaratmaları; Sermaye Piyasası Kurumu ve Yargıtay uygulaması uyarınca iştirak halinde manipülasyona delalet teşkil eder. B. Manipülasyon varlığı durumunda zarara uğrayan yatırımcıların başvurabileceği hukuki yollar 1- Manipülatörler hakkında halihazırda bir ceza davası varsa veya Sermaye Piyasası Kurulu bülteninde haklarında suç duyurusunda bulunulduğu belirtilmişse; Zarara uğradığını düşünen yatırımcılar ilk derece ceza mahkemesince hüküm verilinceye kadar katılma talebiyle ceza mahkemesine başvurabilirler. Aynı zamanda söz konusu şahıslar aleyhine hukuk mahkemesinde tazminat davası açabilirler. Zararın ispatının haksız fiil hükümlerine göre mi sözleşmesel sorumluluk hükümlerine göre mi yapılacağı kanaatimizce manipülatörler ile mağdurların arasında borsa nezdinde doğrudan bir işlem gerçekleşip gerçekleşmediğine bağlı olacaktır. 2-Manipülatörler hakkında halihazırda bir ceza davası yoksa veya Sermaye Piyasası Kurulu bülteninde haklarında suç duyurusunda bulunulacağı ya da bulunulduğu belirtilmemişse; Sıradan bir yatırımcının bir hisse senedinde manipülasyon olduğu şüphesine ulaşması mümkündür. Bununla beraber manipülasyonın kimler tarafından yapıldığına ancak Sermaye Piyasası Kurulu ulaşabilir. Nitekim 6362 sayılı kanunun 107.maddesinde düzenlenen manipülasyon suçu hakkındaki suç duyurusu aynı kanunun 115.maddesi uyarınca sadece Sermaye Piyasası Kurulu’na münhasır kılınmıştır. Bununla beraber uygulamada işlem yaptığı pay piyasasında manipülasyon olduğu şüphesine sahip yatırımcılar İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı’na başvurabilmekte, savcılık ise görevsizlik kararı vererek Sermaye Piyasası Kurulu’na söz konusu suç duyurusunu ihbar olarak iletmektedir. Aynı şekilde yatırımcılar Sermaye Piyasası Kurulu’na yukarıda açıkladığımız kıstasların varlığı halinde konuyu araştırması için başvurabilirler. Ancak Sermaye Piyasası Kurulu’nun manipülasyon yapan şahısları tespit etmesi halinde tazminat davası söz konusu şahıslar aleyhine açılabilecektir. Av. Servet ÇETİN Yasal Uyarı Bu bilgiler, tarafların genel yararına sunulmuştur. Hukuki tavsiye niteliği taşımamaktadır. Tüm materyaller, yalnızca bilgilendirme amaçlı hazırlanmıştır. Kendi durumunuzun özel koşullarına ilişkin bir avukattan tavsiye almadan bu bilgilere göre hareket etmemelisiniz.