A
Admin
Yönetici
Yönetici
Eski Çin’deki memuriyet sınavı sistemi “Keju”, dünya tarihindeki en uzun süreli ve etkili kamu görevlisi seçme sistemi olarak biliniyor. Sui (581-618) ve Tang (618-907) hanedanları döneminde geliştirilen ve Qing Hanedanı’nın sonuna (1905) kadar süren bu sınav sistemi, soylu kökeni olmayan kişilerin, hatta köylülerin de devlet görevlerine yükselmesini sağlamasıyla ve devlet memurlarının liyakate dayalı olarak seçilmesiyle Çin tarihinde derin bir iz bırakmıştır. Yerel sınavlar (xiangshi), başkent Beijing’deki sınav (huishi) ve imparatorluk sarayı sınavı (dianshi) olmak üzere üç aşamada gerçekleşen bu zorlu sınav, yolsuzluğu ve kayırmacılığı önlemekte etkili olmuş, yetkin ve bilgili memurlar yetiştirmenin önünü açmıştır. Pek çok Çin edebiyatı klasiğinde, örneğin “Kırmızı Köşk’ün Rüyası”nda söz edilen Keju, kadınları dışlayan özelliğiyle de eleştirilere uğramıştır. Keju’nun günümüzdeki yansıması Keju’nun 1905’te sona ermesinin ardından Çin değişik sınav sistemleri denedi ve 1949 devriminden üç yıl sonra 1952’de üniversitelere giriş için merkezi bir sistem geliştirildi. “Gaokao” denilen bu sitem Kültür Devrimi nedeniyle verilen 10 yıllık aranın ardından 1977’de modernize edildi ve Deng Xiaoping’in reformlarıyla birlikte bugüne uzanan, milyonlarca öğrencinin kaderini belirleyen niteliklerine kavuştu. Haziran ayı geldiğinde, Çin’de milyonlarca öğrencinin zorlu hazırlık sürecinin, stres dolu geri sayımının da sonuna yaklaşılmış demektir, tam da şu günlerde heyecan üst seviyededir eminim ki. Her yıl genellikle 7-8 Haziran günlerinde yapılan, lise son sınıf öğrencilerinin geleceğini belirleyen “Yüksek Eğitim Sınavı”, Çince adıyla “Gaokao”dur bunun nedeni. Bu sınav, Çin çapındaki neredeyse tüm üniversitelerde lisans eğitimi almanın ön koşuludur. 2001 yılından itibaren yaş sınırı kaldırılan ve lise mezunu her yaştan Çinlinin girebildiği iki güne yayılan ve toplam dokuz saat süren Gaokao, sınava giren öğrencilere yaşattığı heyecan ve kaderlerine etkisi bakımından tam anlamıyla Keju’nun günümüzdeki yansımasıdır. Huo Da’nın, Beijing’de yaşayan ve Müslüman Hui milliyetinden bir ailenin yıllara yayılan öyküsünü anlatan 795 sayfalık devasa romanı “Müslüman Cenazesi”nde (Kırmızı Kedi Yay., çev: Giray Fidan) ailenin kızı Hilal’ın kazandığı, en yakın arkadaşı Chen Shuyan’ın kazanamadığı sınavdır bu. Hua Dao, Gaokao’nın genç bir insanın hayatında oynadığı rolü ve genç sırtlardaki yükü çok güzel anlatır gerçekten de. Adil bir sınav sistemi Gaokao, 1949’da Çin Devrimi’nden hemen sonra oluşturuldu ve Ulusal Yüksekokullara Öğrenci Kabul Sistemi olarak yürürlüğe girdi. 1966’da başlayan Kültür Devrimi döneminde üniversitelere yeni öğrenci alınmadığı için kaldırıldı. 1977’de Deng Xiaoping tarafından tekrar başlatıldı, o yıl toplam 5,7 milyon öğrenci sınava girmesine rağmen yalnızca yüzde 5’i üniversitelere yerleştirildi. İlerleyen yıllarda Gaokao, Deng’in reform ve dışa açılma politikalarının bir parçası olarak da işlev gördü. 2014’te Çin Devlet Konseyi Gaokao sisteminde yeni düzenlemelere gitti ve 2017’den başlayarak yeni Gaokao sistemi uygulanıyor. Öğrenciler üzerinde yoğun bir stres yaratmakla birlikte, dünyadaki diğer üniversiteye giriş sınavlarıyla karşılaştırıldığında, yetenekli ve başarılı lise mezunlarını belirlemek açısından oldukça adil bir sınav olarak nitelenen Gaokao, ekonomik açıdan dezavantajlı ailelerin çocuklarına eşitlik olanağı sağlayan başarı ölçütlerine sahip. Örneğin Hindistan’da sınavı geçip üniversiteye girenlerin oranı yüzde 30 civarındayken Çin’de bu oran iki kattan fazla. Ülkede, yetenekli ve çalışkan olup da Gaokao’yu geçemeyen öğrenci bulunmadığı inancı hâkim. Azınlık milliyetler daha avantajlı Çince, matematik ve yabancı dil (İngilizce ya da Fransızca, Rusça, Japonca, Almanca, İspanyolcadan biri) sınavları herkes için geçerliyken, diğer bölümler sosyal bilimler (tarih, coğrafya, siyaset) ve doğa bilimleri (fizik, kimya, biyoloji) olarak tercihe bağlı. Şunu da belirtelim ki puanlama, eyaletten eyalete değişiyor ve azınlık milliyetlerden öğrenciler, diyelim ki Uygurlar, Han Çinlilerine göre pozitif ayrımcılığa tabi. Sınavın, Hong Kong ve Makao’da uygulanmadığını da belirteyim. Gaokao’nun konu edildiği bir sinema eserinden, Derek Tsang’ın “Daha İyi Günler” (Shaonian de ni) filminden de söz edeyim. 93. Oscar ödüllerinde yabancı dilde en iyi film kategorisinden aday olan 2019 yapımı “Daha İyi Günler”, Çin hükümetinin öğrenciler üzerindeki ezici yükü azaltmak için yıllardır yoğun çaba harcadığı Gaokao sürecine, 2011’de Anqiao kentinde geçen bir öykü üzerinden yaklaşıyor, “okulda zorbalık” konusunda yoğunlaşıyor ve giderek polisiye bir nitelik alıyordu. “Gaokao’dan Önceki Gece” adlı bir Çin şiirinde şöyle denir: “Gece ilerledi, masa lambasının altındaki gölgem benden daha zayıf / Sayfa çevirme sesi, kalbimin yankısı gibi / Yarın sınava girmeyeceğim sadece / Yarın, kaderimi belirleyecek bir savaşa gidiyorum.” 7-8 Haziran günlerinde Gaokao’ya girecek yaklaşık 13,5 milyon Çinli öğrenciye stressiz bir sınav ve başarılar dilerim.