A
Admin
Yönetici
Yönetici
Özet
Ceza yargılamasının temel amacı, maddi gerçeğe ulaşmak ve adaletin sağlanmasıdır. Bu hedef doğrultusunda yalnızca suçu işleyen failin değil, onu yönlendiren azmettiricinin de tespiti önemlidir. Ancak uygulamada, suça fiilen katılan fail çoğunlukla cezalandırılmakta, onu yönlendiren azmettirici ise yeterli delil bulunamaması nedeniyle yargı dışında kalmaktadır. Bu makalede, mağdurla hiçbir ilişkisi olmayan ve dosya kapsamından anlaşılan şekilde yalnızca bir azmettiricinin yönlendirmesiyle hareket eden faile, azmettirilmiş suçlar bakımından cezada artırıma gidilmesi ve failin etkin pişmanlığa yönlendirilerek azmettireni ifşa etmesinin sağlanması gerektiği savunulmaktadır. Bu yaklaşım hem maddi gerçeğin ortaya çıkmasını kolaylaştıracak hem de azmettiricinin yargı önüne çıkarılmasına katkı sağlayacaktır.
Giriş
Ceza adalet sistemi, yalnızca ceza normlarının ihlâlini cezalandırmakla kalmaz, aynı zamanda suçun tüm boyutlarını açığa çıkarmayı amaçlar. Ancak suça katılan kişiler arasında rol ayrımı yapılmaksızın uygulanan ceza politikaları, adaletin tesisi bakımından sorunlar yaratmaktadır. Özellikle azmettirilen suçlarda, fail suçu işlemiş ancak esas yönlendirici olan azmettirici çoğu zaman açığa çıkarılamamıştır. Bu durum, suçun toplumsal anlamda asıl sorumlusunun cezasız kalmasına ve ceza sistemine olan güvenin zedelenmesine yol açmaktadır. Bu durumun diğer büyük sakıncası, suç işleme piyasasının doğmasıdır. Bazen maddi olarak zor durumda olan bireyler, maddi menfaat karşılığında suç işlemeye razı olmaktadır. Özellikle ekonomik krizin olduğu ülkelerde bu sık yaşanan bir durumdur.
I. Azmettirme Kurumu ve Cezai Sorumluluk
A. Türk Ceza Kanunu'nda Azmettirme
TCK madde 38'e göre, bir kişiyi kasten suç işlemeye azmettiren kişi, işlenen suçtan asli fail gibi sorumlu tutulur. Ancak bu yasal düzenlemeye rağmen, azmettirmenin ispatı, dolaylı bir etkilenme ve gizli yönlendirme sürecine dayandığı için oldukça zordur. Bu nedenle, uygulamada çoğu zaman azmettiriciye ulaşılamamakta, sadece suçu fiilen işleyen fail cezalandırılmaktadır.
B. Fiili İşleyen Failin Durumu
Azmettirilmiş fail, çoğu zaman azmettiriciyle kişisel bağı olmayan, sadece maddi menfaat, korkutma, özendirici vaatler veya duygusal etkiyle harekete geçen kişidir. Bu failler, suç planının gerçek sahibi olmayıp, sınırlı bilgi ve yetkiyle suçu işleyen "alet" konumundadır. Bu durumda faile verilen ceza, failin suçtaki rolüyle orantısız hale gelebilmektedir. Azmettirilenin daha yüksek cezaya mahkum edileceğinin bilinmesi, etkin pişmanlık kurumundan yararlanmaya itip, azmettirenin ifşasını sağlayacaktır.
II. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar
A. Azmettiricinin Delil Yetersizliği Nedeniyle Yargılanamaması
Savcılık ve mahkemeler, yalnızca failin beyanı ile azmettiriciye yönelik dava açmaktan imtina etmekte, bu da azmettiricinin fiilen cezasız kalmasına yol açmaktadır. Failin de cezada bir avantaj elde etmeden azmettiriciyi ifşa etmeye yönelmemesi, bu sorunu daha da kronikleştirmektedir. Cezada nitelikli hal uygulanması, azmettirenin ifşasını hızlandıracaktır.
B. Ceza Adaletinde Rol İle Orantısız Sonuçlar
Uygulamada suçun planlayıcısı ve asıl sorumlusu azmettirici cezasız kalmakta, onun yerine aracı konumundaki fail uzun yıllar hapis cezasına çarptırılmaktadır. Bu da adalet duygusunu zedelemektedir.
III. Çözüm Önerisi: Fail İçin Nitelikli Hal ve Etkin Pişmanlık Mekanizması
A. Nitelikli Hâl Olarak Cezada Artırım
Mağdurla hiçbir kişisel bağı olmayan, dosya kapsamından azmettirildiği anlaşılan failin cezası, TCK'ya eklenecek bir hükümle belirli oranda artırılabilir. Bu artırım, failin kendi konumunu sorgulamasını sağlayacak ve ifşaya yönlendirecektir. En başta caydırıcı etkisi ile suçun işlenmesini de zorlaştıracaktır.
B. Etkin Pişmanlıkla Cezada İndirim
Failin, suçun planlayıcısı olan azmettiriciyi kimlik ve delillerle birlikte açıklaması halinde, cezasının ciddi oranda indirileceği yönünde bir etkin pişmanlık mekanizması kurulmalıdır. Bu hem maddi gerçeğe ulaşımı kolaylaştıracak hem de faile hak ettiği oranda ceza verilmesini sağlayacaktır.
Mağdurla kişisel bağı olmayan ve azmettirildiği dosya kapsamından anlaşılan failin cezası, temel cezanın üçte biri oranından iki katına artırılmalıdır. Ancak fail, azmettiriciyi kimlik ve delillerle birlikte soruşturma aşamasında bildirirse, cezasında yarı oranında indirim uygulanabilir.
Sonuç
Ceza adalet sisteminde asıl amacın, suçun arkasındaki planlayıcıların ve azmettiricilerin ortaya çıkarılması olduğu unutulmamalıdır. Ceza adaletinin sağlanması amacıyla, suçu işlemeye azmettiren, planlayan, kasten davranan azmettirenin cezalandırılması önem teşkil etmektedir. Ayrıca azmettirilen şahısların suçun icrasına başlamadan önce nitelikli hal uygulanacağını bilmesi caydırıcı etkinin doğmasına, suçun eyleminden alıkoymayı sağlayacaktır. Suçu işleyen ancak planlamayan faillerin cezalandırılmasıyla yetinmek, adaletin sadece görünür yüzünü teskin eder. Üstelik suç piyasasının doğmasına sebebiyet verir. Ekonomik krizin olduğu ülkelerde, maddi durumu yetersiz bireyler cüzi maddi menfaatler için suç işleyebilir. Etkin pişmanlığa yönelik nitelikli hâl düzenlemesi, ceza hukukunun hem caydırıcılığını hem de adaleti sağlama misyonunu yerine getirmesine katkı sunacaktır.
Ceza yargılamasının temel amacı, maddi gerçeğe ulaşmak ve adaletin sağlanmasıdır. Bu hedef doğrultusunda yalnızca suçu işleyen failin değil, onu yönlendiren azmettiricinin de tespiti önemlidir. Ancak uygulamada, suça fiilen katılan fail çoğunlukla cezalandırılmakta, onu yönlendiren azmettirici ise yeterli delil bulunamaması nedeniyle yargı dışında kalmaktadır. Bu makalede, mağdurla hiçbir ilişkisi olmayan ve dosya kapsamından anlaşılan şekilde yalnızca bir azmettiricinin yönlendirmesiyle hareket eden faile, azmettirilmiş suçlar bakımından cezada artırıma gidilmesi ve failin etkin pişmanlığa yönlendirilerek azmettireni ifşa etmesinin sağlanması gerektiği savunulmaktadır. Bu yaklaşım hem maddi gerçeğin ortaya çıkmasını kolaylaştıracak hem de azmettiricinin yargı önüne çıkarılmasına katkı sağlayacaktır.
Giriş
Ceza adalet sistemi, yalnızca ceza normlarının ihlâlini cezalandırmakla kalmaz, aynı zamanda suçun tüm boyutlarını açığa çıkarmayı amaçlar. Ancak suça katılan kişiler arasında rol ayrımı yapılmaksızın uygulanan ceza politikaları, adaletin tesisi bakımından sorunlar yaratmaktadır. Özellikle azmettirilen suçlarda, fail suçu işlemiş ancak esas yönlendirici olan azmettirici çoğu zaman açığa çıkarılamamıştır. Bu durum, suçun toplumsal anlamda asıl sorumlusunun cezasız kalmasına ve ceza sistemine olan güvenin zedelenmesine yol açmaktadır. Bu durumun diğer büyük sakıncası, suç işleme piyasasının doğmasıdır. Bazen maddi olarak zor durumda olan bireyler, maddi menfaat karşılığında suç işlemeye razı olmaktadır. Özellikle ekonomik krizin olduğu ülkelerde bu sık yaşanan bir durumdur.
I. Azmettirme Kurumu ve Cezai Sorumluluk
A. Türk Ceza Kanunu'nda Azmettirme
TCK madde 38'e göre, bir kişiyi kasten suç işlemeye azmettiren kişi, işlenen suçtan asli fail gibi sorumlu tutulur. Ancak bu yasal düzenlemeye rağmen, azmettirmenin ispatı, dolaylı bir etkilenme ve gizli yönlendirme sürecine dayandığı için oldukça zordur. Bu nedenle, uygulamada çoğu zaman azmettiriciye ulaşılamamakta, sadece suçu fiilen işleyen fail cezalandırılmaktadır.
B. Fiili İşleyen Failin Durumu
Azmettirilmiş fail, çoğu zaman azmettiriciyle kişisel bağı olmayan, sadece maddi menfaat, korkutma, özendirici vaatler veya duygusal etkiyle harekete geçen kişidir. Bu failler, suç planının gerçek sahibi olmayıp, sınırlı bilgi ve yetkiyle suçu işleyen "alet" konumundadır. Bu durumda faile verilen ceza, failin suçtaki rolüyle orantısız hale gelebilmektedir. Azmettirilenin daha yüksek cezaya mahkum edileceğinin bilinmesi, etkin pişmanlık kurumundan yararlanmaya itip, azmettirenin ifşasını sağlayacaktır.
II. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar
A. Azmettiricinin Delil Yetersizliği Nedeniyle Yargılanamaması
Savcılık ve mahkemeler, yalnızca failin beyanı ile azmettiriciye yönelik dava açmaktan imtina etmekte, bu da azmettiricinin fiilen cezasız kalmasına yol açmaktadır. Failin de cezada bir avantaj elde etmeden azmettiriciyi ifşa etmeye yönelmemesi, bu sorunu daha da kronikleştirmektedir. Cezada nitelikli hal uygulanması, azmettirenin ifşasını hızlandıracaktır.
B. Ceza Adaletinde Rol İle Orantısız Sonuçlar
Uygulamada suçun planlayıcısı ve asıl sorumlusu azmettirici cezasız kalmakta, onun yerine aracı konumundaki fail uzun yıllar hapis cezasına çarptırılmaktadır. Bu da adalet duygusunu zedelemektedir.
III. Çözüm Önerisi: Fail İçin Nitelikli Hal ve Etkin Pişmanlık Mekanizması
A. Nitelikli Hâl Olarak Cezada Artırım
Mağdurla hiçbir kişisel bağı olmayan, dosya kapsamından azmettirildiği anlaşılan failin cezası, TCK'ya eklenecek bir hükümle belirli oranda artırılabilir. Bu artırım, failin kendi konumunu sorgulamasını sağlayacak ve ifşaya yönlendirecektir. En başta caydırıcı etkisi ile suçun işlenmesini de zorlaştıracaktır.
B. Etkin Pişmanlıkla Cezada İndirim
Failin, suçun planlayıcısı olan azmettiriciyi kimlik ve delillerle birlikte açıklaması halinde, cezasının ciddi oranda indirileceği yönünde bir etkin pişmanlık mekanizması kurulmalıdır. Bu hem maddi gerçeğe ulaşımı kolaylaştıracak hem de faile hak ettiği oranda ceza verilmesini sağlayacaktır.
Mağdurla kişisel bağı olmayan ve azmettirildiği dosya kapsamından anlaşılan failin cezası, temel cezanın üçte biri oranından iki katına artırılmalıdır. Ancak fail, azmettiriciyi kimlik ve delillerle birlikte soruşturma aşamasında bildirirse, cezasında yarı oranında indirim uygulanabilir.
Sonuç
Ceza adalet sisteminde asıl amacın, suçun arkasındaki planlayıcıların ve azmettiricilerin ortaya çıkarılması olduğu unutulmamalıdır. Ceza adaletinin sağlanması amacıyla, suçu işlemeye azmettiren, planlayan, kasten davranan azmettirenin cezalandırılması önem teşkil etmektedir. Ayrıca azmettirilen şahısların suçun icrasına başlamadan önce nitelikli hal uygulanacağını bilmesi caydırıcı etkinin doğmasına, suçun eyleminden alıkoymayı sağlayacaktır. Suçu işleyen ancak planlamayan faillerin cezalandırılmasıyla yetinmek, adaletin sadece görünür yüzünü teskin eder. Üstelik suç piyasasının doğmasına sebebiyet verir. Ekonomik krizin olduğu ülkelerde, maddi durumu yetersiz bireyler cüzi maddi menfaatler için suç işleyebilir. Etkin pişmanlığa yönelik nitelikli hâl düzenlemesi, ceza hukukunun hem caydırıcılığını hem de adaleti sağlama misyonunu yerine getirmesine katkı sunacaktır.